Projekt „Uroczysko” realizowany przez Stowarzyszenie Przyjaciół Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie we współpracy z Miejską Biblioteką Publiczną zakładał wydanie debiutanckiej książki drukowanej Aleksandry Dobies „Uroczysko”. Jest to baśń oparta na retellingu legend oraz wierzeń dawnych mieszkańców Warmii, adresowana do starszych dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Tekst nawiązuje do twórczości najwybitniejszych pisarek Warmii i Mazur – I. Kwinto, M. Zientary-Malewskiej. Opowieść rozpoczyna się od motywu bezpośrednio nawiązującego do legendy Ireny Kwintowej pt. „Ofiara Smętka”. Baśń uzupełniają wyjątkowe grafiki wykonane przez lokalną artystkę, Ewelinę Bielak, dla której publikacja książkowa również stanowić będzie debiut twórczy.
Publikacja w kompleksowy sposób opisuje życie oraz zwyczaje mieszkańców regionu. Jest cennym materiałem poszerzającym i popularyzującym wiedzę na ten temat. Została wzbogacona elementami gwary warmińskiej. Jej głównym celem jest budowanie patriotyzmu, tożsamości i wspólnoty lokalnej oraz zaspokojenie potrzeby zakorzeniania się. Książka wzbogaciła rynek wydawniczy o pozycję o wysokim poziomie edytorskim, do tej pory niefunkcjonującą w obiegu czytelniczym. Wydaniu książki towarzyszyła akcja promocyjna o zasięgu ogólnopolskim (za pośrednictwem mediów społecznościowych), a publikacja została nieodpłatnie dystrybuowana do bibliotek w regionie oraz wybranych bibliotek na terenie Polski.
Celem projektu było wzbudzenie zainteresowania dziedzictwem oraz historią dawnej Warmii. Mimo niekwestionowanego bogactwa kulturowego, do tej pory nie powstało dzieło literackie, które w tak kompleksowy sposób opisywałoby życie oraz zwyczaje mieszkańców regionu, jak to czyni autorka „Uroczyska”. Poprzez szczegółowy opis obrzędów, zwyczajów oraz wierzeń dawnych mieszkańców Warmii, publikacja nabiera charakteru edukacyjnego. W tekście pojawia się szereg postaci oraz symboli występujących w mitologii słowiańskiej, co w przyszłości przyczyni się również do ożywienia i upowszechnienia lokalnej spuścizny. Ponadto autorka wykorzystuje elementy gwary warmińskiej,
którą przez wieki posługiwali się mieszkańcy regionu. Obecnie gwara niestety zanika, posługuje się nią coraz mniej osób. Tekst literacki to doskonały sposób, aby upamiętnić oraz upowszechnić wyjątkowy język, który stanowi kolebkę dawnej Warmii. Obserwując olbrzymie zapotrzebowanie krzewienia kultury Warmii i Mazur, wydano książkę, która w sposób wszechstronny przedstawi różnorodność regionu, jego walory artystyczne, ale także przyrodnicze. Poprzez atrakcyjną formę oraz bezpośrednie nawiązanie do tekstów literackich najwybitniejszych pisarek Warmii i Mazur (m. in. Marii Zientary-Malewskiej, Ireny Kwinto), stanowi kanon symboli i skojarzeń, które są niezwykle pomocne w identyfikacji regionu oraz procesie budowania tożsamości mieszkańców (zarówno tych, którzy zamieszkują te tereny od pokoleń, jak i nowo przybyłych).
Dodatkową wartością publikacji są prace plastyczne wykonane przez Ewelinę Bielak, artystkę związaną z regionem. Dzięki graficznemu wzbogaceniu treści, postaci oraz symbole funkcjonujące w podaniach, legendach oraz baśniach nabierają realnych kształtów. Sztuka wizualna korespondująca z dziełem literackim skłania do refleksji nad zjawiskiem kultury, a także poszerza wartość poznawczą książki. Ewelina Bielak debiutowała wystawą w 2017 r. w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie – jej prace były tłem wystawianej na deskach teatru sztuki pt. „Folwark zwierzęcy”. Jej twórczość oscyluje wokół motywów zwierzęcych oraz ludzkich (w szczególności dziecięcych). Jest utrzymana w
onirycznym klimacie, co doskonale koresponduje z magiczno-fantastycznym światem baśni Aleksandry Dobies. Połączenie warstwy tekstowej z wizualną jawi się jako niebywała pochwała Warmii ze szczególnym zaakcentowaniem jej wyjątkowej przyrody, ściśle powiązanej z historią i obyczajami mieszkańców.
Dodatkowym atutem utworu jest bezpośrednie odwołanie do twórczości najwybitniejszych twórców Warmii i Mazur, którzy odegrali ważną rolę w krzewieniu wartości patriotycznych na tzw. „ziemiach odzyskanych”. Twórczość zarówno Marii Zientary-Malewskiej, jak i Ireny Kwinto stanowią nieustanny przedmiot rozważań podczas licznych wydarzeń kulturalnych organizowanych przez MBP. Warto zwrócić uwagę również na hołd oddany gwarze warmińskiej, która stanowi niewątpliwe bogactwo kulturalne Warmii. Język, wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturalnego, niestety zanika, użytkowników posługujących się gwarą jest coraz mniej. Pojawiająca się w dialogach stylizacja jest niezwykle ciekawym zabiegiem. Nawet trudne słowa zaczerpnięte z gwary warmińskiej nie wpływają niekorzystnie na czytelność baśni (do treści dołączony jest słownik), a wręcz przeciwnie – stanowią walor poznawczy oraz edukacyjny. Ponadto projekt zakładał konsultacje specjalistyczne na temat poprawności zastosowania gwary warmińskiej z wybitnym specjalistą w tej dziedzinie, Edwardem Cyfusem.
Zakładane cele i rezultaty zostały osiągnięte w wymiarze określonym w ofercie. W ramach projektu zostało wydanych 500 egzemplarzy debiutanckiej książki „Uroczysko” autorstwa Aleksandry Dobies.
Ponadto:
- zamieszczono szereg informacji prasowych o książce oraz dofinansowaniu na stronach internetowych oraz kanałach społecznościowych MBP, a także w mediach regionalnych;
- zorganizowano oficjalną premierę książki, zgodnie z przepisami pandemicznymi w sposób tradycyjny z udziałem publiczności oraz mediów regionalnych;
- odbyło się spotkanie autorskie z autorką książki oraz ilustratorką. Z uwagi na opóźnienia w drukarni zorganizowano jedno spotkanie autorskie. Przewiduje się organizację kolejnych spotkań w późniejszym terminie, powiązanych z dalszą promocją książki;
- zostały zorganizowane dwie wystawy prac Eweliny Bielak, które stanowią ilustracje do treści;
- przygotowano materiał audiowizualny z czytaniem fragmentów baśni;
- wzbogacono księgozbiór bibliotek w woj. warmińsko-mazurskim, a także bibliotek w Polsce;
- ogłoszono konkurs, w którym nagrodą jest wskazana publikacja, którego rozstrzygnięcie nastąpiło w grudniu 2021 r.;
- wydrukowano pakiet materiałów promocyjnych;
W świetle długotrwałego procesu budowania tożsamości lokalnej mieszkańców, jednym z głównych rezultatów publikacji było rozbudzenia zainteresowania historią oraz kulturą regionu, a także:
- ożywianie i upowszechnianie lokalnego dziedzictwa kulturowego,
- zachowanie trwałości i upamiętnienie gwary warmińskiej,
- budowanie tożsamości lokalnej oraz więzi mieszkańców z regionem,
- wzbogacenie oferty kulturalnej regionu,
- promocja Warmii jako regionu o wyjątkowych walorach kulturowych.
Książka „Uroczysko” została włączona w zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie, wybranych bibliotek województwa warmińsko-mazurskiego oraz bibliotek w kraju. W przyszłości książka będzie w sposób trwały dostępna dla wszystkich zainteresowanych nią osób. Uniwersalność treści oraz wartość naukowa nie podlegająca dezaktualizacji, zapewniają trwałą możliwość wykorzystywania książki w organizacji zajęć edukacyjnych i kulturalnych.
Nad wydaniem książki Aleksandry Dobies czuwała Miejska Biblioteka Publiczna we współpracy ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie w ramach projektu „Wsparcie przygotowania i wydania publikacji, spełniających wysokie standardy merytoryczne i redakcyjne, przyczyniające się do rozwoju i promocji kultury Województwa Warmińsko-Mazurskiego”.
Zadanie publiczne współfinansowane ze środków: Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Samorządu Olsztyna oraz Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.